To zupełnie naturalne, że porównujemy się z innymi, jednak sposób, w jaki reagujemy na to, co widzimy istotnie waży na naszym życiu i relacjach z otaczającym nas światem. Jogasutry Patańjalego mogą pomóc nam rozpoznać fundamentalne niedoskonałości ludzkiej natury, zrozumieć środki do ich przezwyciężenia i rozwinąć pozytywny, spokojny umysł.

Poniższa sutra jest czytelnym tego przykładem:

Pielęgnując przyjaźń, współczucie, radość i obojętność odpowiednio wobec przyjemności i bólu, cnoty, jak i przywary, świadomość staje się pozytywnie usposobiona, pogodna i życzliwa (Y.S. I.33)

Jakże prosta wydaje się ta rada! Obserwując nasze typowe reakcje w sytuacjach tak przyjemnych, jak i bolesnych, szlachetnych i nie szlachetnych, jakże dalekie są one zalecanym przez Patańjalego!

Spotykając dajmy na to kogoś szczęśliwego, zamiast uczuć przyjaznych, nierzadko doświadczamy zazdrości, zawiści czy żądzy. "Ona ma tylko czterdzieści osiem lat, spłacony dom i za rok przechodzi na emeryturę, zachowując pełną wysokość wynagrodzenia. Co za brak sprawiedliwości!" Nawet jeśli słowa te padają w humorystycznym kontekście, tkwiące w nich ziarna zawiści i zazdrości są niezaprzeczalne. Negatywne emocje są przeszkodami stojącymi na drodze do osiągnięcia spokoju umysłu i dobrego samopoczucia.

Spójrzmy dalej. Zamiast ze współczuciem ktoś biedny, cierpiący czy nieszczęśliwy spotyka się raczej z antypatią lub krytyką za "ściąganie" na siebie trudności lub komplikowania sobie sytuacji, jakby jego niepowodzenia były zasłużone lub oczekiwane. Na podobnej zasadzie, zamiast odczuwać zadowolenie i radość, okazywać możemy niechęć dla osób wyjątkowo szlachetnych, widząc w ich cechach odbicie naszych wad, lub ujawnienia braku u nas zalet i cnót. Możemy krytykować niektóre słabości charakteru lub wytykać czyjeś małe porażki by umniejszyć czyjąś pozycję, raniąc daną osobę i wzmagając niepokój zarówno u niej, jak i u siebie.

Dean Lerner: Nasza reakcja na tych, którzy pogrążeni są w niegodziwości może być dwojaka. Postrzegane jako zagrożenie uczucia i myśli nienawiści, gniewu, lęku - wszystkie negatywne - mogą się uzewnętrznić. Negatywne emocje raczej tworzą niż zmniejszają odczuwaną niechęć. Skonfrontowani bezpośrednio z agresją, odpowiedzieć możemy również agresją. Prowadzi to do jeszcze większego bólu i cierpienia. Podejmowana w tym kontekście próba uwolnienia się z pochwycenia w kołowrót arbitralnych działań może sprawić, że zamiast empatii staniemy się pobłażliwi wobec niegodziwości lub wręcz rozwiniemy poczucie moralnej wyższości, prowadzące do ignorowania własnych słabości, nie potrafiąc przy tym przeoczyć żadnej ze słabości u innych.

Doświadczać jogi - zrównoważenia umysłu - i obserwować świat z jasnością, w pogodzie ducha musimy zacząć usuwać te przeszkody. Pozytywna zmiana zostanie zainicjowana już wtedy gdy uda nam się rozpoznać takie przeszkody, jak gniew i zazdrość i dostrzec ich negatywny wpływ. Nasze działanie winno polegać na stopniowym zredukowaniu tego wpływu, a następnie na jego wyeliminowowaniu. Wolność od uciążliwości uwalnia w efekcie od cierpienia. Jak dochodzi do zauważenia przez nas uczuć pychy, odrazy, chciwości itp i jak osłabić ich wpływ? Rada Patańjalego (kultywowanie życzliwości wobec szczęśliwych, współczucia dla potrzebujących litości, upodobania dla cnotliwych i obojętności dla niegodziwych) pokazuje środki do zmiany mentalnego nastawienia i pomaga przywrócić zarówno społeczną równowagę, jak i poczucie szczęśliwości i spokoju u każdego człowieka. Jak możemy wdrożyć tą mądrą naukę i co nas może motywować do jej stosowania?

Dean Lerner: Choć często wydaje się inaczej, zmiana w nastawieniu umysłu jest możliwa. Zrozumienia prawa karmy - przyczyny i skutku - dostarcza nam dobrego powodu i motywacji do przeprowadzenia zmiany. Teraźniejszość - to, co tu i teraz - wpływa na przyszłość. Jeśli zdamy sobie sprawę, że przyszłość określona jest przez nasz obecny stan umysłu, a nasz obecny stan umysłu opanowany jest przez negatywne emocje, zmierzać powinniśmy do osiągnięcia mentalnej wolności i oświecenia właśnie teraz. Negatywne myśli i działania prowadzą do negatywnego rezultatu i tworzą negatywne okoliczności, dokładnie na takiej samej zasadzie jak pozytywne myśli i działania wywołują pozytywne rezultaty i budują pozytywne okoliczności. Jeśli nie pragniesz cierpienia, działaj już teraz nad wykorzenieniem jego przyczyn. Pierwotne przyczyny uciążliwości takie jak pycha, pożądanie, gniew i nienawiść wywodzą się z nieumiejętności do odczuwania jedności i łączności z esencją naszego Bytu (YS II.17), esencją, z której wszyscy czerpiemy. Ta nieumiejętność prowadzi do pojawienia się iluzji oddzielenia, mentalnej zasłony zaciągniętej między nami, a otaczającym nas światem. Chcąc pielęgnować zrównoważony umysł, musimy tą iluzoryczną zasłonę zdjąć.

Podążanie za wskazaniami Patańjalego to świetna praktyka. Wcielenie jego rady by zatrzymać się i zastanowić zanim odpowiemy lub zareagujemy na daną sytuację. Kiedy narasta rzekomo negatywna sytuacja, reagując na nią bezrefleksyjnie, drobne sprawy i rzeczy ulec mogą wyolbrzymieniu i zaburzyć racjonalne myślenie. Jeśli natomiast możemy na chwilę oddzielić się od narastającej negatywnej emocji, mamy szansę doświadczyć spokoju i zrównoważonego stanu umysłu, a przez to spojrzeć na problem z szerszej perspektywy. Sytuacja jawić się może wyraźniej i prościej. Taki rodzaj refleksyjnej reakcji wyraża raczej pokorę nić pychę. Bardziej niż oddzielenie wyraża dojrzałość i zrozumienie, oraz jedność ze wszystkim.

Yogacharya Shri B.K.S. Iyengar powiedział kiedyś: "Asany są moimi modlitwami, a modlenie się jest wszystkim, co robię". Nasza praktyka musi rozciągać się poza praktykę wykonywaną na macie. Wcielając w życie to, czego się uczymy, każda z życiowych sytuacji może być postrzegana jako duchowa możliwość w naszym rozwoju jako istot ludzkich. Myślenie przede wszystkim o innych, zwłaszcza z życzliwością, współczuciem, radością i uczciwością adekwatnie do sytuacji jest kluczem do ćwiczenia stanu spokoju, pielęgnowania mądrości serca i prawdziwej natury umysłu - czystej, nieskażonej, wiedzącej świadomości. Przeobrażenie ludzkiej świadomości jest możliwe nie w dalekiej przyszłości, lecz teraz. To źródło dobrostanu i radości pochodzących z prostoty bycia i głębokiego niewzruszonego spokoju, jak jest z nim związany..

Dean Lerner praktykuje jogę metodą Iyengara od kilkudziesięciu lat. Jest doświadczonym nauczycielem, uhonorowanym przez B.K.S. Iyengara certyfikatem nauczycielskim poziomu Advanced. To niezwykle zaangażowany i oddany praktyce wieloletni prezes Stowarzyszenia Jogi Iyengara w Stanach Zjednoczonych, współtwórca Center for Well-Being w Lemont w Pensylwanii, miejsca, które obrał na swoją siedzibę i w którym uczy wraz ze swoją żoną Rebeccą. Prowadzi warsztaty i superwizuje kursy nauczycielskie na całym świecie.

Tłumaczenie: Natasza Moszkowicz