II.28 yoganganusthanat aśuddhiksaye jnanadiptihavivekakhyateh

yoga - ujarzmić, łączyć, połączyć, zjednoczyć
anga - człony, części składowe, akcesoria, aspekty
anusthanat - przez pełną poświęcenia praktykę
aśuddhih - nieczystości
kśaye - zmniejszyć, zniszczyć
jnana - wiedza, mądrość
diptih - jaśnieje, promienieje
avivekakhyateh - istota poznania, chwała poznania

Dzięki pełnej oddania praktyce różnych członów jogi nieczystości ulegają zniszczeniu; [korona] istota poznania mądrości jaśnieje w chwale.

W tej jednej sutrze Patańdżali sumuje efekty jogi. Powiada, że poprzez regularną i pełną poświęcenia praktykę, sadhakaspala nieczystości ciała i umysłu, usuwa przyczyny uciążliwości osiąga istotę poznania (poznanie rozróżniające). Sadhaka, dzięki tej mądrości i osiągnięciom, utrzymuje niewinność i pozostaje wolny od pychy.

W tej sutrze, zamiast zwykle używanego słowa abhyasa (praktyka powtarzana przez długi okres czasu), zostało użyte słowo anusthana. Słowo to wyraża godność i szlachetność o duchowym znaczeniu, a oznacza ono praktykę z pełnym poświęceniem lub religijną żarliwość. Abhyasa prowadzi do równowagi, zaś anusthana rozwija dojrzałość umysłu. Joga może leczyć lub łagodzić nasze fizyczne, psychiczne, moralne i duchowe cierpienia. Osiągnięcie doskonałości i sukcesu jest pewne jedynie wówczas, gdy ktoś praktykuje z miłością i pełnym oddaniem.

II.29 yama niyama asana pranayama pratyahara dharana dhyana samadhayah astau angani

yama - samo-ograniczenie, śluby wtrzemięźliwości, kontrola
niyama - ustalone reguły, stałe zasady, przykazania, ustanowione przepisy, prawo
asana - siedzenie w różnych pozycjach, siedzenie - to na czym się siedzi, postawa
pranayama - regulacja oddechu, kontrolowanie oddechu
pratyahara - wycofanie, powściągnięcie zmysłów
dharana - koncentracja, akt utrzymywania, utrzymywanie skupionego umysłu
dhyana - medytacja, kontemplacja, refleksja, uwaga
samadhayah - złożenie razem, zbiór, ułożenie, głęboka medytacja, wchłonięcie, nadświadomość
astau - osiem
angani - części składowe, człony lub działy

Moralne nakazy (yama), ustalone reguły (niyama), pozycje (asana), regulacja oddechu (pranayama), skierowanie zmysłów ku wnętrzu do ich źródła (pratyahara), koncentracja (dharana), medytacja (dhyana) i połączenie świadomości z duszą (samadhi) - są ośmioma częściami składowymi jogi.

Sutra ta określa ośmioczłonową ścieżkę jogi (astanga yoga), którą Patańdżali szczegółowo opisuje w pozostałych sutrach sadhana pady i w pierwszych trzech sutrach vibhuti pady.

Ograniczenia i reguły określone przez tradycję i przekaz towarzyszą nieustannie praktyce jogi. Chociaż asana, pranayama i pratyahara stanowią wyodrębnione całości, to są one wzajemnie powiązane służąc wyrażaniu ukrytych oblicz jogi. Człony, które pozwalają poszukującemu na rozwój w sztuce jogi, nazywa się sadhaną rozwojową. Dzięki nim możemy sięgać wyżej i wyżej. Pięć pierwszych członów jogi dotyczy jednostkowego wysiłku do osiągnięcia rozwoju świadomości, podczas gdy dharana, dhyana i samadhi są uniwersalnymi przejawami lub naturalnymi stanami jogi (yoga svarupa).

II.30 ahimsa satya asteya brabmacarya aparigrahah yamah

ahimsa - nie-szkodzenie, nie-krzywdzenie
satya - prawda, bycie szczerym, uczciwym, dzielnym, prawdomównym
asteya - nie-kradzenie, nie-sprzeniewierzanie
brahmacarya - wstrzemięźliwość, czystość, religijne poznawanie
aparigrahah - bez dobytku, bez mienia, nie przyjmowanie darów
yamah - samo-powściągliwość

Nie-krzywdzenie, prawda, powstrzymywanie się od kradzieży, wstrzemięźliwość oraz uwolnienie od zachłanności, aby posiadać więcej niż potrzeba - są pięcioma filarami yamy.

Zasady yamy zakładają: nie wyrządzania krzywdy słowem, myślą i uczynkiem; szczerości, prawdomówności i uczciwości; powstrzymania się od kradzieży lub sprzeniewierzenia majątku albo dobytku drugiego człowieka; czystości; nie przyjmowania darów oraz posiadania tylko tego co niezbędne, bez uczucia zachłanności. Każdy, kto praktykuje jogę żyjąc w społeczeństwie, powinien stosować te jasno wyłożone zasady i ograniczenia.

II.31 jati deśa kala samaya anavacchinnah sarvabhaumah mahavratam

jati - kasta, rodzaj narodzin, rodowód, pochodzenie
deśa - miejsce, miejscowość, kraj
kala - czas
samaya - warunki, okoliczności
anavacchinnah - nie ograniczony, nie związany
sarvabhaumah - odnoszący się do lub składający się z całego świata, uniwersalny
mahavratam - mocne przyrzeczenia, solenne śluby

Yamy to solemne, mocne, uniwersalne śluby nieograniczone miejscem, czasem i pochodzeniem.

Pięć elementów yamy zwiemy "solemnymi, uniwersalnymi ślubami", jako że są one nieograniczone pochodzeniem, miejscem, czasem lub sposobem pojmowania obowiązku. Powinny być one bezwarunkowo przestrzegane przez każdego, a szczególnie przez adeptów jogi, niezależnie od pochodzenia i okoliczności, z zastrzeżeniem dotyczącym różnic kulturowych, takich jaki obrzędy religijne, śluby i powołania niektórych ludzi. One to kształtują podwaliny zasad, na których opiera się społeczeństwo.

Wierzę, że takie uniwersalne podejście powinno być stosowane do wszystkich pozostałych członów jogi bez względu na czas, miejsce lub okoliczności w celu ustanowienia zasad uniwersalnych kulturowo.

II.32 śauca santosa tapah svadhyaya Iśvarapranidhanani niyamah

śauca - czystość
santosa - zadowolenie
tapah - religijny zapał, żarliwe pragnienie
svadhyaya - zgłębianie prowadzące do poznania jaźni
Iśvara pranidhanani - poddanie się Bogu, oddanie się Bogu (pra = pełnia; ni = pod; dhana = siedziba); koncentracja na Bogu
niyamah - ustalone reguły
Czystość, zadowolenie, religijny zapał, samo-poznanie i oddanie duszy najwyższemu Duchowi lub Bogu jest niyamą.

Podczas gdy yama oznacza uniwersalną praktykę społeczną, natomiast niyama - indywidualne praktyki konieczną do wzmocnienia charakteru sadhaki.

Pięć zasad niyamy odpowiada pięciu powłokom człowieka i pięciu elementom natury: anatomicznej (ziemi), fizjologicznej (wody), psychologicznej (ognia), intelektualnej (powietrza) i duchowej (eteru). Podczas gdy eter (mahat akaśa) postrzegany jest jako pusta przestrzeń na zewnętrz, tak dusza stanowi pustą przestrzeń wewnątrz i nosi nazwę cit-akaśa.

Zasady niyamy zawarte w kriyayodze podkreślają znaczenie samo-dyscypliny. Nie można by osiągnąć mistrzostwa w jodze bez przestrzegania etycznych zasad yamy i niyamy.

Istnieją dwa niezbędne rodzaje oczyszczenia - zewnętrzne i wewnętrzne. Kąpiel jest oczyszczeniem zewnętrznym, a wykonywanie asan i pranayamy wewnętrznym. Przestrzeganie niyamy rozwija życzliwość, współczucie oraz zdystansowanie, i jest dodatkową pomocą w oczyszczaniu ciała, umysłu i rozumu. Svadhyaya jest sprawdzaniem samego siebie, aby się upewnić, czy przestrzega się zasad jogi. W celu przestrzegania tych zasad, każdy musi najpierw określić, czy jego własny sposób postępowania jest z nimi zgodny, czy też nie. Gdyby nie był zgodny, wówczas każdy jest zobowiązany dostosować do nich swoje myśli i działania oraz usunąć błędy, które utrudniają jego sadhanę.

Z powodu pragnień, gniewu, chciwości, namiętności, arogancji i zazdrości, umysł pogrąża się w bólu. Zaślepiony tymi emocjami sadhaka traci równowagę umysłu i postępuje nieetycznie. Ciągłe badanie własnych myśli częściowo chroni przed popełnianiem błędów. Etyczna praktyka yamy i niyamy zmienia zmącony lub zaćmiony umysł sadhaki i pozwala jego świadomości jaśnieć jej własną niezmąconą czystością. Zatem joga podkreśla, że zdyscyplinowane życie jest religią, a brak zdyscyplinowania religią nie jest.

Czym właściwie jest prawdziwa religia? Jest wieczna i nie posiada ani określeń, ani granic. Jest świadomie stworzoną metodą do uwznioślenia jednostkowej świadomości tak, by była w stanie doznać objawienia istoty swojego bytu (atma darsana). To podtrzymuje rozwój sadhaki i chroni go przed upadkiem; podnosi go, gdy się potyka. Słowem, religia jest środkiem do urzeczywistnienia duszy.

II.33 vitarkabadhane pratipaksabhavanam

vitarka - niejasna lub wątpliwa sprawa, wątpliwość, niepewność, przypuszczenie
badhane - ból, cierpienie, żałość, zatamowanie, przeszkoda
pratipaksa - przeciwna strona, przeciwdziałanie
bhavanam - oddziałujący, tworzący, popierający, przejawiający, czujący
Zasadom, które sprzeciwiają się regułom yamy i niyamy, należy przeciwdziałać mądrością rozróżniania.

Sutra ta podkreśla, że yama i niyama są nieodłączną częścią jogi. Sutry II.30 i 32 wyjaśniają czego należy unikać, a co należy czynić. Teraz zaleca się sadhace, aby rozwijał takie usposobienie, które pomoże mu oprzeć się strumieniowi krzywdzenia, zakłamania, kradzenia, nie-czystości i przekupstwa - co określa się jako pratipaksa bhavana; i żyć zgodnie z zasadami czystości, zadowolenia, żarliwości, poznawania siebie i poddania się Najwyższemu - to jest paksa bhavana.

Używając prawidłowego poznania i uważności należy przeciwstawiać się działaniom, które przeszkadzają yamie i niyamie. Gdy umysł zostaje schwytany przez wątpliwe idee i działania, prawidłowe poznanie zostaje zakłócone. Sadhaka powinien przeanalizować oraz przebadać te idee, działania i ich przeciwieństwa; wtedy dzięki nieustannemu eksperymentowaniu uczy się równoważyć swoje myśli.

Niektórzy ludzie interpretują tą sutrę obiektywnie i utrzymują, że gdy ktoś jest gwałtowny, to powinien myśleć o przeciwieństwie tej cechy lub gdy ktoś jest opanowany przez przywiązanie, to powinien rozwijać nie-przywiązanie. Jest to przeciwna myśl (pratipaksa bhavana). Jeżeli ktoś jest gwałtowny, to jest gwałtowny. Jeżeli jest zdenerwowany, to jest zdenerwowany. Stan nie jest różny od rzeczywistości; ale zamiast próbować pielęgnować stan przeciwny, powinien wejść głęboko w przyczynę swego gniewu lub gwałtowności. Jest to paksa bhavana. Należy również zgłębiać przeciwne siły ze spokojem i cierpliwością. Wtedy rozwija się równowagę.

Paksa oznacza wziąć czyjąś stronę (podczas dyskusji, sporu), zostać zwolennikiem jakiegoś poglądu; natomiast pratipaksa zakłada ideę przyjmowania przeciwnego stanowiska. Aby pomóc czytelnikowi zrozumieć i doświadczyć znaczenia tych dwóch słów, spróbuję wyjaśnić to na poziomie fizycznym.

Każda asana działa i przeciwdziała w swój własny sposób, pielęgnując zdrowie na poziomie fizycznym, pomagając narządom wewnętrznym (takim jak płuca, wątroba, śledziona, trzustka, jelita i komórki), funkcjonować rytmicznie na poziomie fizjologicznym, co wpływa na zmiany w zmysłach, umyśle i rozumie na poziomie psychicznym. W trakcie wykonywania asany, adept powinien uważnie i dokładnie obserwować oraz dopasowywać ułożenie mięśni, włókien mięśniowych i komórek, porównując lekkość lub ciężkość, paksa lub pratipaksa, tak jak wymaga tego wykonanie zdrowej i dobrze zrównoważonej asany. Utrzymuje on w równowadze prawą i lewą stronę ciała, przód i tył. Uczenie się wspomagania i równoważenia słabszej strony stroną inteligentniejszą, wywołuje zmiany w sadhace: rozwija się on będąc zdolnym do obserowania równowagi w komórkach ciała i w półkulach mózgu; oraz spokoju i zrównoważenia w umyśle. W ten sposób właściwości zarówno paksa jak i pratipaksa służą sobie. Wznosząc słabe lub przytępione do poziomu tego co inteligentne lub mocne, sadhaka uczy się aktywnego współczucia.

Również w trakcie pranayamy skupiamy świadomość na różnych wibracjach nerwów, podczas kontrolowanego przepływu wdechu i wydechu pomiędzy prawą i lewą stroną płuc, a także pomiędzy prawym i lewym nozdrzem. To dopasowywanie i obserwowanie w praktyce jogi stapia paksę i pratipaksę uwalniając nas od wstrząsów gniewu i depresji zastępując je nadzieją i emocjonalną stabilnością.

Proces wewnętrznego dopasowywania i równoważenia, określany jako paksa pratipaksa jest pod niektórymi względami kluczem do zrozumienia dlaczego praktyka jogi rzeczywiście działa, posiadając mechaniczną moc zrewolucjonizowania całego naszego życia. Oto dlaczego asana nie jest gimnastyką, pranayama głębokim oddychaniem, dhyana wywołanym przez siebie samego transem, a yama jedynie moralnością. Przykładowo wykonując asanę pozycja na początku wywołuje wewnętrzną równowagę i harmonię, ale w końcu jest ona wyłącznie zewnętrznym przejawem wewnętrznej harmonii.

Dzisiaj uczy się nas, że cudem światowego ekosystemu jest jego równowaga, równowaga którą współczesny człowiek szybko niszczy poprzez wyrąb lasów, zanieczyszczenia, nadmierną konsumpcję. Dzieje się tak, ponieważ gdy równowaga w człowieku zostaje zaburzona, poszukuje on zmiany nie w sobie, lecz w swoim środowisku, aby wytworzyć złudzenie, że cieszy się on zdrowiem i harmonią. W zimie nadmiernie ogrzewa swój dom, a w lecie schładza używają klimatyzacji. To nie jest stabilność, ale arogancja. Niektórzy ludzie zażywają tabletki, aby zasnąć i aby się obudzić. Ich życie ma rytm piłeczki pingpongowej. Adept jogi, który uczy się równoważyć wewnętrznie na każdym poziomie: fizycznym, emocjonalnym i psychicznym, poprzez obserwację paksy i pratipaksy, uwalnia siebie od tego piekielnego miotania tam i z powrotem żyjąc w harmonii z naturalnym światem. Ponieważ jest on stabilny, może się dostosować do zewnętrznych zmian. Elastyczność, którą uzyskuje w asanie, jest żywym symbolem giętkości, którą nabywa w odniesieniu do życiowych problemów i wyzwań.

Dzięki paksa i pratipaksa możemy zrównoważyć trzy energetyczne strumienie: idy, pingali i susumny, trzy główne kanały energetyczne (nadis). Wyobraźmy sobie mięsień łydki podczas rozciągania w Pozycji Trójkąta (trikonasana). Początkowo zewnętrzna powierzchnia łydki może być aktywna lub świadoma po jednej stronie, przytępiona po drugiej, a w centrum zupełnie pozbawiona świadomości. Następnie uczymy się rozciągać ją w taki sposób, aby rozprowadzić nadmierną energię idy do pingali i susumny lub odwrotnie. Dzięki temu w trzech kanałach pojawia się równomierny i harmonijny przepływ energii.

Podobnie nauczenie się utrzymywania jasności i zrównoważenia inteligencji w ciele, umyśle, rozumie i świadomości w trakcie medytacji jest środkiem zaradczym na niepewne poznanie. Aby uzyskać ten stan w medytacji, należy pielęgnować yamę i niyamę. Sukces i porażka na wyższych poziomach świadomości zależy od yamy i niyamy. To wmieszanie paksy i pratipaksy do wszystkich aspektów jogi jest prawdziwą jogą.

Pragnę tutaj podkreślić, że życie zgoddne z zasadami yamy i niyamy jest nie tylko fundamentem jogi, ale odzwierciedleniem naszego sukcesu lub porażki na jej wyższych poziomach. Weźmy dla przykładu "człowieka bożego", któremu się powiodło i który osiągnął zaawansowanie w medytacji; jeżeli przez brak rozwagi zaniedba się w praktyce yamy i niyamy, to unieważni tym swe aspiracje do bycia osobą duchowo rozwiniętą.

II.34 vitarkah himsadayah krta karita anumoditah lobha krodha moha purvakah mrdu madhya adhimatrah duhkha ajnana anantaphalah iti pratipaksabhavanam

vitarkah - niepewne poznanie
himsa - w wyniku krzywdzenia, ranienia
adayah - i tak dalej
krta - dokonane
karita - przyczyna dokonania, zrodzony, powstały
anumoditah - nakłanianie, przyzwolenie na uczynienie
lobha - żądza, chciwość
krodha - gniew
moha - złudzenie, namiętność
purvakah - poprzedzony przez, spowodowany przez
mrdu - łagodny, drobny
madhya - umiarkowany, średni
adhimatrah - intensywny, ostry
duhkha - ból, cierpienie, smutek
ajnana - niewiedza
ananta - bezkresny, nieskończony
phalah - owoc, rezultat
iti - otóż
pratipaksa - przeciwne myśli
bhavanam - czucie [odczuwanie], miejsce odpoczynku

Niepewne poznanie, które prowadzi do krzywdzenia (itd.) - dokonywane bezpośrednio, pośrednio bądź pochwalane - w znikomym, umiarkowanym lub intensywnym stopniu - wynika z chciwości, gniewu lub ułudy. Owocem tego jest nieustające cierpienie i niewiedza. Introspekcja kładzie kres cierpieniu i niewiedzy.

Niewłaściwe lub przewrotne uczynki i myśli powodują nieustanne cierpienie. Owe myśli, emocje i uczynki są trojakiego rodzaju i różnią się intensywnością, będąc znikome, średnie lub ostre. Są one wywołane przez bezpośrednie wykonywanie, nieświadome spowodowanie lub zewnętrzne nakłanianie. Na przykład krzywdzenie dokonane bezpośrednio, spowodowane lub pochwalane prowadzi do niekończącej się niewiedzy, fizycznego bólu i psychicznej udręki. Takie postępowanie wynika z chciwości, gniewu, ułudy i może być zmienione przez ich przeciwieństwa, tj. wgląd we własne myśli i uczucia, właściwe myślenie i działanie.

W sutrze tej przedstawiono przeszkody i błędne wysiłki, które utrudniają postęp na ścieżce jogi.

Choroba, cierpienie i udręka są trojakiego rodzaju. Jedne pojawiają się przez rozmyślne, nadmierne folgowanie przyjemnościom na skutek pragnienia, żądzy i dumy. Określa się to mianem adhyatmika roga (choroba wywołana własnym postępowaniem). Inne pojawiają się w wyniku nierozmyślnych nałogów i zachowań, które wyrastają z braku równowagi pięciu elementów w ciele i w ich zmysłowych odpowiednikach. Jest to abhibhautika roga. Ostatni rodzaj, abhidaivika roga, jest często chorobą o genetycznym lub dziedzicznym podłożu i pojawia się bez wyraźnej przyczyny. Wszystkie trzy rodzaje mogą być doświadczane w postaci znikomej, umiarkowanej lub intensywnej.

Patańdżali podkreśla, że zakres wątpliwej, niezdecydowanej i niepewnej wiedzy (vitarka) kurczy się dzięki rozwijaniu zdolności rozróżniania.

Fragmenty z "Light on the Yoga Sutras of Patanjali" B.K.S. Iyengar, wyd. Harper Collins Publishers, 1993

Tłumaczenie: Konrad Kocot