II.35 ahimsapratisthayam tatsannidhau vairatyagah

ahimsa - nie-krzywdzenie, nieszkodzenie, nie-ranienie
pratisthayam - mocne oparcie, silne utwierdzenie
tat - jego
sannidhau - obecność, bliskość
vaira - uraza, wrogość
tyagah - zaniechanie, porzucenie, opuszczenie

Ten, kto utwierdza się w nie-krzywdzeniu mową, myślą i uczynkiem, porzuca swą agresywną naturę, a inni w jego obecności wyrzekają się wrogości.

Sutry II.35-39 opisują skutki przestrzegania pięciu yam

Gdy jogin dogłębnie pojmie naturę krzywdzenia, utwierdza się on mocno w praktyce nie-krzywdzenia. Pokój w słowach, myślach i uczynkach zarówno na jawie jak i we śnie jest przejawem dobrej woli i miłości do wszystkich. W obecości jogina ludzie i zwierzęta, którzy w innych okolicznościach są gwałtowni i niechętni sobie - porzucają wrogość, wykazując przyjaźń i wzajemną tolerancję.

II.36 satyapratisthayam kriyaphalaśrayatvam

satya - prawda, szczerość, prawdziwość, uczciwość
pratisthayam - mocno utwierdzony
kriya - działanie
phalah - skutki
aśrayatvam - podłoże, podwalina, zależność

Gdy sadhaka mocno utwierdzi się w postępowaniu zgodnym z prawdą, jego słowa stają się tak potężne, że cokolwiek by powiedział, urzeczywistnia się.

Większość z nas sądzi, że mówi prawdę, lecz prawda jest przypadkowa, niepełna i zależna od komórek. Na przykład jeśli powiemy "Nigdy więcej nie zjem czekoladek.", nie odniesiemy sukcesu, dopóki choć jedna komórka naszego ciała waha się i przeciwstawia pozostałym. Gdy dany zamiar w pełni wypływa z głębi serca, bez obłudy choćby jednej komórki, wówczas tworzymy rzeczywistość, której pragniemy. To nie umysł, ale wewnętrzny głos komórek posiada moc spełniania naszych zamiarów.

II.37 asteyapratisthayam sarvaratnopasthanam

asteya - nie-kradzenie, nie-przywłaszczanie, wolność od pożądania, nie-pożądanie
pratisthayam - mocno utwierdzony
sarva - wszelkie
ratna - klejnoty, kosztowności
upasthanam - nadejście, przybycie

Gdy mocno utwierdzi się w powstrzymywaniu od kradzieży, pojawiają się drogocenne klejnoty

Człowiek, który nie sięga po cudze, zostaje obsypany wszelkimi bogactwami. Ten, kto pozbawiony jest pożądliwości, bez trudu przyciąga to, co jest materialnie i symbolicznie drogocenne, nie wyłączając prawości - klejnotu wszelkich klejnotów.

II.38 brahmacaryapratisthayam viryalabhah

brahmacarya - wstrzemięźliwość, czystość
pratisthayam - dobrze utwierdzony
virya - energia, siła, moc, męstwo
labhah - uzyskany, osiągnięty, nabyty

Gdy sadhaka jest mocno utwierdzony we wstrzemięźliwości, to płynie ku niemu poznanie, siła, męstwo i energia.

Celibat przetwarza energię seksualną w rodzącą świetlistość energię duchową (ojas). Często błędnie rozumie się brahmacaryę wyłącznie w aspekcie kontroli seksualnej, czy celibatu. Energia seksualna jest najbardziej podstawowym przejawem siły życiowej. Jest ona niezmiernie potężna i należy koniecznie ją kontrolować oraz ukierunkować. W żadnym wypadku nie należy nią pogardzać. A wręcz przeciwnie, powinno się ją szanować i cenić. Ten po prostu usiłuje zdławić lub stłamsić swą energię seksualną w efekcie uwłacza swemu własnemu pochodzeniu. Oczywiście istnieje moralny aspekt zachowań seksualnych, ale różnice kulturowe sankcjonują szeroko różne zachowania. W niektórych kulturach zezwala się na posiadanie jednej żony, w innych trzech, a w jeszcze innych wielu. W niektórych częściach Himalajów kobieta może mieć kilku mężów. Często to co uznajemy za niemoralne seksualnie w mniejszym stopniu stoi w sprzeczności z regułami brahmacaryi, niż pozostałymi nakazami yam. Wyobraź sobie przypadek mężczyzny, który cudzołoży z zamężną kobietą i kłamie, gdy jest o to podejrzewany. Czyż cierpienie, które sprawia, nie jest wykroczeniem przeciw nakazowi ahimsy? Czyż kłamiąc nie łamie nakazu satyi? Czyż przez uwodzenie żony innego mężczyzny nie łamie nakazu asteyi? Czyż przez swoje pożądanie nie łamie nakazu aparigrahy? W porównaniu z tym wszystkim wykroczenie seksualne samo w sobie traci na znaczeniu.

Jogin może ale nie musi praktykować zupełnej wstrzemięźliwości; wielki jogin Vasistha miał setkę dzieci, a mimo to był uważany za brahmacarina. Dawni jogini studiowali układy gwiazd i planet, aby określić najbardziej pomyślną chwilę dla prokreacji. Wstrzemięźliwość lub kontrola w żaden sposób nie sprzeciwia się lub zaprzecza odczuwaniu radości, a nawet wzmaga ją. Brahmacarya zostaje naruszona tylko wtedy, gdy jedynym czynnikiem motywującym jest przyjemność zmysłowa.

Siła życiowa, która wyraża się w aktywności seksualnej, służy również odnajdywaniu naszego ciepła emocji, żarliwości rozumu oraz idealizmu. Tak jak naszą fizyczną esencją jest sperma lub jajo, tak naszą esencją duchową jest dusza. Ich wzajemne relacje powinny opierać się na współdziałaniu. To właśnie ten twórczy związek purusy i prakrti prowadzi do wolności. Wyrzeczenie jest pozytywnym procesem uwalniania się, a nie pozbawionym wszystkiego [sterylnym] odrzuceniem. Dawniej najwięksi jogini byli głowami rodzin. Musimy się nauczyć gospodarować oszczędnie i kontrolować siłę życiową, ponieważ dostarcza ona energii, która przenosi nas do celów innych niż prokreacja. Powinniśmy także pamiętać, że prokreacja tych, którzy praktykują brahmacaryę, będzie zmierzać ku wyższym celom, w porównaniu z tą, która odbywa się bezmyślnie i poza małżeństwem.

Terminem brahmacarya określa się także okres przeznaczony na studia religijne lub naukę w szkole w wieku dojrzewania. Wynika to z tego, że olbrzymi wybuch energii, który uwalnia się w okresie dojrzewania powinien zostać powściągnięty i ukierunkowany w celu wszechstronnego rozwoju dziecka. Gdyby pozwolono dziecku na aktywność seksualną z chwilą gdy on lub ona osiągnie dojrzałość biologiczną, olbrzymia część jego lub jej potencjału ludzkiego zostałaby zmarnowana.

Potrzebujemy pilności, studiowania i idealistycznych motywacji, jeżeli mamy cokolwiek osiągnąć. Jeżeli przez młodzieńczą rozwiązłość, skoncentrowane źródło naszej energii zostanie roztrwonione, to później w naszym życiu da to o sobie znać ogromnymi trudnościami. Brak kontroli może doprowadzić do rozpaczy, przygnębienia i depresji. Ale gdy mamy dużo energii i kontrolujemy ją, to jesteśmy w pełni nadziei i zaufania, a nasz umysł kieruje się automatycznie ku wzniosłym myślom.

II.39 aparigrahasthairye janmakathamta sambodhah

aparigraha - bez dobytku, bez mienia, nie-przyjmowanie darów
sthairye - poprzez utwierdzenie, stałość
janma - narodziny
kathamta - jak, w jaki sposób, skąd
sambodhah - poznanie, iluzja

Poznanie przeszłych i przyszłych żywotów odsłania się, gdy jest się wolnym od pożądania rzeczy materialnych.

Gdy adept żyje wolny od zachłanności i zbędnych rzeczy materialnych, zdaje sobie sprawę z prawdziwego znaczenia swego życia i wszelkie życie odsłania się przed nim. Wytrwanie w takim wyrzeczeniu prowadzi do poznania swych przeszłych i przyszłych żywotów, które pojawiają się jak odbicia w lustrze. Gdy sadhaka uwolni się od światowych oczekiwań, staje się on szczęśliwą i spełnioną osobą (krtarthan).

Aparigraha oznacza nie tylko nie-posiadanie i nie-przyjmowanie darów, ale także uwolnienie się od sztywnych myśli. Przywiązanie do własnych myśli jest także formą zachłanności, dlatego też powinno się wystrzegać zarówno myśli jak i rzeczy materialnych. W przeciwnym razie odciskają one silne wrażenia w świadomości i stają się nasionami, które wydadzą owoce w przyszłych wcieleniach. Te cykle wcieleń trwają dopóki sadhaka nie stanie się całkowicie czysty i jasny w myślach, słowach i uczynkach.

Aparigraha jest najsubtelniejszym aspektem yamy, trudnym do opanowania. Niemniej należy nieustannie ponawiać wysiłki, aby jasno poznać "Kim jestem?" i "Jakie jest moje przeznaczenie?". To odróżniające myślenie pomoże już w tym życiu ukierunkować swe przyszłe wcielenia. To jest to [Oto], co Patańdżali ma na myśli, gdy mówi, że wzorzec przyszłych wcieleń odsłania się poprzez aparigrahę.

II.40 śaucat svangajugupsa paraih asamsargah

śaucat - dzięki czystości, poprzez nieskazitelność
sva - własny, swój
anga - członki, ciało
jugupsa - potępienie, niechęć, awersja, trzymanie się na baczności, wstręt, odraza
paraih - z innymi
asamasrgah - brak kontaktu, brak stosunków

Czystość ciała i umysłu rozwija brak zainteresowania kontaktem z innymi w celu samo-zadowalania.

Czystość i nieskazitelność chronią ciało i czynią je odpowiednim domem dla widza. Wskutek tego, ciało nie skłania się już dłużej ku przyjemnościom zmysłowym i dąży do powstrzymania się od kontaktu z innymi ciałami.

Sutry II.40-45 opisują efekty praktykowania pięciu niyam

Chociaż sadhaka zdaje sobie sprawę z nietrwałości swego ciała, to nie traktuje go ze wstrętem i niechęcią. Przez szacunek dla jego wewnętrznego mieszkańca (purusa), utrzymuje je czyste i nieskażone, do tego stopnia, że szanuje je niczym świątynię (zob. II.43)

Tak jak codziennie dba się o czystość świątyni lub kościoła, tak należy obmywać wewnętrzne ciało - świątynię duszy, obficie zaopatrując je w krew poprzez asany i pranayamę. Oczyszczają one ciało fizycznie, fizjologicznie i intelektualnie. Ciało, posiadając własną inteligencję, rozwija swój potencjał w celu zmiany swych wzorców zachowań. Pomaga sadhace oderwać się od pragnień zmysłowych i prowadzi go do właściciela ciała - duszy. Tak więc śauca czyni ciało odpowiednim instrumentem do poszukiwania duchowego poznania.

II.41 sattvaśuddhi saumanasya aikagrya indriyajaya atmadarśana yogyatvani ca

sattvaśuddhi - czystość w istocie świadomości
sau - pogodny, przyjemny, życzliwy
manasya - umysł
ekagra - koncentracja, stałość
indriya - zmysły postrzegania i narządy działania
jaya - kontrolowanie, ujarzmienie
atma - dusza
darśana - poznanie, ujrzenie
yogyatvani - zdolność postrzegania
ca - a także

Gdy ciało jest czyste, umysł oczyszczony, a zmysły pod kontrolą, to pojawia się także pełna radości świadomość, potrzebna do urzeczywistnienia duszy.

Dzięki czystości, ciało staje się świątynią widza i odczuwa radość wypływającą ze świadomości duszy. Kiedy świadomość jest pogodna i życzliwa, poszukujący staje się gotów do przyjęcia poznania i ujrzenia duszy.

II.42 santosat anuttamah sukhalabhah

sntosat - z zadowolenia
anuttamah - nieprześcigniony, nieprzewyższony, najwyższy, doskonały
sukha - radość, szczęście
labhah - osiągnięcie

Z zadowolenia i życzliwości świadomości wypływa najwyższe szczęście.

Dzięki czystości ciała, osiąga się zadowolenie. Razem rozpalają one płomień tapasu, popychając sadhakę w kierunku ognia poznania. Ta przemiana, która wskazuje, że adept jest na właściwej drodze koncentracji, umożliwia mu spojrzenie do wnętrza poprzez badanie siebie samego (svadhyaya), a następnie ku Boskości.

II.43 kaya indriya siddhih aśuddhiksayat tapasah

kaya - ciało
indriya - zmysły
siddhih - osiągnięcie, moc
aśuddhi - nieczystości
ksayat - zniszczenie
tapasah - ascetyczne oddanie, gorące pragnienie osiągnięcia doskonałości, to co spala wszelkie nieczystości, samo-dyscyplina

Samo-dyscyplina (tapas) wypala nieczystości i roznieca iskry boskości.

Samo-dyscyplina niszczy wszelkie nieczystości, doskonaląc ciało, umysł i zmysły, tak że świadomość działa swobodnie i osiąga boskość. Nie można prawidłowo zrozumieć ahimsy bez odniesienia do tapasu. Tapas jest wewnętrzną przemocą (himsa), poprzez którą stwarzamy możliwość zewnętrznej ahimsy. Ahimsa nie może istnieć sama. Koniecznie musi istnieć siła dopełniająca. Mahatma Gandhi nigdy nie byłby zdolny do wezwania o zachowanie nieprzejednanego spokoju, które poruszyło imperium, bez bezwzględnej postawy wobec samego siebie. Przemoc jest być może zbyt silnym słowem dla tapasu, lecz jest to palący wewnętrzny zapał i asceza, rodzaj niesłabnącej surowości w stosunku do siebie samego, która umożliwia odczuwanie współczucia i przebaczenia innym.

II.44 svadhyayat istadevata samprayogah

svadhyayat - przez zgłębianie, które prowadzi do poznania duszy, wnikanie w duszę lub czytanie świętych pism
Istadevata - upragnione bóstwo
samprayogah - zjednoczenie, łączność duchowa, wejście w kontakt z boskością

Zagłębienie się w duszy prowadzi do urzeczywistnienia Boga lub łączności duchowej z upragnionym bóstwem.

Są dwie drogi zagłębiania się w duszy. Pierwsza służy komunikowaniu się, począwszy od skóry, poprzez wewnętrzne powłoki, aż do widza; druga natomiast - od widza do zewnętrznej powłoki jego siedziby. Chociaż świadomość istnieje w ciele, należy ją ukierunkować poprzez praktykę asany i pranayamy, w których rozum działa jako most łączący świadomość ciała z jego źródłem i odwrotnie. Właśnie ta łącząca świadomość wprowadza harmonię ciała, umysłu i duszy oraz intymność z Najwyższą Duszą (Istadevata).

Tradycyjnie, svadhyayę wyjaśnia się jako studiowanie świętych pism i recytację mantry, którą poprzedza sylaba AUM (zob. I.27-28), dzięki którym adept może ujrzeć swe opiekuńcze lub wybrane bóstwo, które spełni wszystkie jego pragnienia.

II.45 samadhisiddhih Iśvarapranidhanat

samadhi - pochłonięcie, głęboka medytacja, ponadświadomość
siddhih - osiągnięcie, sukces
Iśvara - Bóg
pranidhanat - przez poddanie się, przez rezygnację, przez pilność

Poddanie się Bogu prowadzi do doskonałości w samadhi.

Samadhi osiąga się poprzez jasność rozumu i intensywność myśli o poddaniu się Bogu. Moc samadhi przychodzi do tego, kto przyjmuje schronienie w Bogu. Poddanie się Bogu uwalnia sadhakę z więzów ziemskich pragnień, prowadzi do wyrzeczenia się pragnień zmysłowych oraz wykształca w nim najintensywniejszą formę pilności (zob. I.16 i IV. 29).

Fragmenty z "Light on the Yoga Sutras of Patanjali" B.K.S. Iyengar.

Tłumaczenie: Konrad Kocot